ជំងឺរលាកបេះដូង

 កាយវិភាគវិទ្យារបស់បេះដូង

 បេះដូងត្រូវបានបង្កើតឡើង ដោយច្រើនស្រទាប់ហើយស្រទាប់និមួយៗមានមុខងារពិសេសខុសៗគ្នា។

ស្រទាប់ខាងក្នុងនៃបេះដូង

ស្រទាប់ខាងក្នុងនៃបេះដូង (endocardium) គ្របដណ្តប់ផ្ទៃខាងក្នុងបេះដូងរួមទាំងប្រឹសទាំងបួន (valves) បេះដូងផងដែរ។ វាកើតឡើងពីកោសិកា​ដែលមានឈ្មោះថា endothelial cell ដែលដូចគ្នានិងកោសិកាដែលគ្របដណ្តប់ផ្ទៃខាងក្នុងរបស់សរសៃឈាមផងដែរ។ វាអនុញាតិយឈាម​ហូរឆ្លង​កាត់​បានយ៉ាងរលូន។

រលាកស្រទាប់ខាងក្នុងនៃបេះដូង

ការរលាកស្រទាប់ខាងក្នុងនៃបេះដូងយើងអោយឈ្មោះថា endocarditis។ ជាញឹកញាប់វា ប៉ះពាល់ដល់ប្រឹសបេះដូង។ នៅក្នុងករណីខ្លះ​ប្រឹសបេះដូង​ដែលខូតខាតមិនអាចនឹងត្រលប់មករកភាពដើមវិញបានទេដែលជាហេតុនាំអោយកើតជំងឺខ្សោយបេះដូង។

មូលហេតុ : មូលហេតុជាញឹកញាប់គឺបណ្តាលមកពីបាក់តេរី (bacteria) ដែលគេហៅបានថា ជំងឺរលាកស្រទាប់ខាងក្នុងនៃបេះដូង​បណ្តាលមកពី​ការឆ្លង​រោគ​ (infective endocarditis)។ បាក់តេរីអាចចូលទៅក្នុងចរន្តឈាមតាមវិធីមួយចំនួនដូចជាអំឡុងពេលធ្វើធ្មេញ ការព្យាបាលនៅតាមមន្ទីពេទ្យខ្លះ (មានដូចជាការចាក់ថ្នាំហើយនិងការវះកាត់) ឬក៏ប្រើប្រាស់ថ្នាំញៀន។

សញ្ញា និងរោគសញ្ញា : មានផ្សេងៗគ្នា និងមិនជាក់លាក់ទេប៉ុន្តែធម្មតាមានក្តៅខ្លួនអស់កំលាំងនិងល្ហិតល្ហៃ។

ការស្វែងរកមូលហេតុ : ការពិនិត្យដោយ ECHO បេះដូង អាចជួយក្នុងការធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យការរលាកស្រទាប់ខាងក្នុងនៃបេះដូងបាន។ ការវិភាគគំនូស​ចលនា​បេះដូងដោយប្រើចរន្តអគ្គិសនី (ECG) និងការថតទ្រូងប្រើដោយកាំរស្មីអ៊ិច (chest x-ray) ច្រើនតែគ្មានអ្វីគួរអោយកត់សំគាល់ឡើយ។ ជំងឺរលាកស្រទាប់​ខាងក្នុងនៃបេះដូងមកពីការឆ្លងរោគ (infective endocarditis) បើយើងធ្វើតេស្តឈាមវាបង្ហាញថា មានការកើនឡើងនៃកោសិកាឈាមស (white blood cell) ហើយនិងកើនឡើងសញ្ញាបង្ហាញពីការរលាក (ដូចជា CRP និង ESR)។ ការយកឈាមទៅបណ្ដុះមើល មេរោគ (blood culture) អាចត្រូវបាន​អនុវត្តន៏​ប្រសិនជាអាចធ្វើទៅបាន។

ការព្យាបាល : ការព្យាបាលដោយគំហុកនូវថ្នាំអង់ទីប៊ីយូទិក (antibiotic) តាមសរសៃវ៉ែនគឺត្រូវបានអនុវត្តន៍ចំពោះ​ជំងឺរលាកស្រទាប់ខាងក្នុងនៃ​បេះដូង​មកពី​​ការឆ្លងរោគ។ ការជាសះនិងពឹងថាអន់ថយ ពីព្រោះការផ្គត់ផ្គង់ឈាមទៅកាន់ស្រទាប់ខាងក្នុងនៃបេះដូងតិច។ ប្រសិនបើប្រឹស​បេះដូងត្រូវ​បាន​បំផ្លាញហើយបង្កអោយមានជំងឺខ្សោយបេះដូង នោះយើងត្រូវតែធ្វើការព្យាបាលផងដែរ។ 

ស្រទាប់សាច់ដុំបេះដូង

នេះគឺជាស្រទាប់ដែលមានសាច់ដុំបេះដូងដ៏ក្រាស់ដែលអាចធ្វើអោយបេះដូងច្របាច់ឈាមបាន។ សរសៃអាទែកូរូនែ (coronary arteries) ជាអ្នកដឹកនាំ​ឈាមទៅចិញ្ចឹមសាច់ដុំបេះដូង (myocardium)។

ស្រទាប់សាច់ដុំបេះដូងកើតឡើងពីកោសិកាឈ្មោះ myocardial cell។ កោសិកាទាំងនោះគឺខុសគ្នាទៅនិងកោសិកាផ្សេងៗទៀតនៅក្នុងខ្លួនប្រាណ។ Myocardial cell ជាកោសិកាពិសេសហើយមានតែនៅក្នុងសាច់ដុំបេះដូងប៉ុណ្ណោះដោយវាអាចផលិតនិងឆ្លើយតបទៅនិងកំលាំងអគ្គិសនីបាន។ កំលាំង​អគ្គិសនីធ្វើអោយសាច់ដុំបេះដូងកន្រ្តាក់។

រលាកសាច់ដុំបេះដូង 
ការរលាកសាច់ដុំបេះដូងយើងហៅថា myocarditis។ សាច់ដុំបេះដូងចាប់ផ្តើមរីកធំនិងហើមដែលអាចនាំអោយទៅជាខ្សោយបេះដូង ឬជំងឺបញ្ហាចង្វាក់បេះដូង (cardiac arrhythmias)។

មូលហេតុ : វាមានមូលហេតុច្រើនដូចជាការចំលងរោគ សារធាតុពុល រឺជំងឺដែលប្រពន្ធ័ការពាររាងកាយបំផ្លាញខ្លួនឯង (autoimmune disease) ដូចជា systemic lupus erythematosus។ មូលហេតុដែលកើតញឹកញាប់ជាងគេគឺបណ្តាលមកពីការឆ្លងវីរុស ដូចជាជំងឺគ្រុនផ្ដាសាយធំ។

សញ្ញា និងរោគសញ្ញា : មានផ្សេងៗគ្នា និងមិនជាក់លាក់ប៉ុនែ្តអាចមានអាការៈមិនសូវស្រួលក្នុងទ្រូង ហត់តិចតួចហើយជួនកាលមានគ្រុនក្តៅ។ អ្នកជំងឺ​ដែល​ស្ថិតក្នុងស្ថានភាពធ្ងន់ធ្ងរអាចមានអាការៈខ្សោយបេះដូងនិងជំងឺបញ្ហាចង្វាក់បេះដូង។

ការស្វែងរកមូលហេតុ : ការពិនិត្យដោយ ECHO បេះដូង អាចជួយក្នុងការធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យជំងឺរលាកសាច់ដុំបេះដូង។ ការវិភាគគំនូសចលនា​បេះដូង​ដោយ​ប្រើចរន្តអគ្គីសនី (ECG) អាចបង្ហាញពីភាពមិនប្រក្រតីខុសៗគ្នា។ ការថតទ្រូងដោយប្រើកាំរស្មីអ៊ិច (chest x-ray) អាចត្រូវធ្វើឡើង​ដើម្បីពិនិត្យ​រោគ​សញ្ញា​នៃបេះដូងរីក (cadiomegaly) ប៉ុន្តែជួនកាលទំហំរបស់បេះដូងនៅ ធម្មតា។ ចំពោះការរលាកសាច់ដុំបេះដូងដោយសារវីរុស តេស្តឈាមវាបង្ហាញថា មាន​​ការកើនឡើងនៃកោសិកាឈាមស (white blood cell) ហើយនិងកើនឡើងសញ្ញាបង្ហាញពីការរលាក ​​​​(​ដូចជា​ CRP និង ESR )​​។

ការព្យាបាល : ប្រសិនបើវីរុសជាអ្នកបង្កនោះគ្មានការព្យាបាលជាក់លាក់ទេគឺមានតែថ្នាំបំបាត់ការឈឺចាប់និងសម្រាក។ ថ្នាំប្រឆាំងការរលាក​ដែលគ្មាន​ជាតិ​​ស្តេរ៉ូអ៊ីត (nonsteroidal anti-inflammatory drugs រឺ NSAID) គឺជាទូទៅមិនត្រូវបានផ្ដល់ដំបូន្មានអោយប្រើប្រាស់ទេ។ ប្រសិនបើមូលហេតុ​មិនមែន​មកពីវីរុសនោះការព្យាបាលត្រូវតែជាក់លាក់ដោយពឹងផ្អែកទៅលើមូលហេតុនិមួយៗផ្សេងៗគ្នា។ ប្រសិនបើមានខ្សោយបេះដូង រឺក៏ជំងឺបញ្ហាចង្វាក់​បេះដូង​​​​នោះយើងក៏ត្រូវធ្វើការព្យាបាលផងដែរ។

ស្រទាប់ស្រោមបេះដូង

បេះដូងស្ថិតនៅក្នុងស្រោមមួយដែលមានឈ្មោះថា ស្រទាប់ស្រោមបេះដូង (pericardium)។ ស្រទាប់ស្រោមបេះដូងមានច្រើនស្រទាប់។ ស្រោម​បេះ​ដូង​​​ផ្នែកខាងក្នុងត្រូវបានហៅថា visceral pericardium។ បន្ទាប់មកផ្នែកបន្ទាប់ទៀតគឺត្រូវបានហៅថា parietal pericardium។ នៅចន្លោះផ្នែក​ទាំង​អស់​​នេះគឺ pericardial space។ វាបំពេញទៅដោយសារធាតុរាវមានតួនាទីដូចជា ប្រេងរំអិលដើម្បីកាត់​បន្ថយភាពកកិតរវាងផ្ទៃនៃ​ស្រទាប់ទាំងពីរ​នោះនៅ​ពេលដែលបេះដូងកន្រ្តាក់។ ចុងបញ្ចប់ស្រោមបេះដូងផ្នែកខាងក្រៅបង្អស់ត្រូវបានហៅថា fibrous pericardium។
  
រលាកស្រោមបេះដូង 
ការរលាកស្រោមស្រោបបេះដូងយើងហៅថា pericarditis។

មូលហេតុ : មានមូលហេតុជាច្រើនប៉ុន្តែមូលហេតុញឹកញាប់ជាងគេគឺមកពីការចំលងរោគដោយសារវីរុស ដូចជាជំងឺគ្រុនផ្ដាសាយធំ។
 
សញ្ញា និងរោគសញ្ញា : ចុកទ្រូងគឺជាសញ្ញាតំអូញដែលកើតញឹកញាប់ដែលបណ្តាលមកពីស្រោមបេះដូងដែលរលាកកកិតគ្នា។ វាមានលក្ខណះឈឺចុកចាប់​ដូច​គេចាក់ហើយវាធម្មតាឈឺខ្លាំងនៅពេលដកដង្ហើមនិងក្អក។ ជាងនេះទៅទៀតវាកាន់តែឈឺខ្លាំងឡើងនៅពេលដេកផ្ងារ ហើយធូរបន្តិចវិញ​នៅពេល​អង្គុយ។ អ្នកជំងឺអាចមានគ្រុនក្តៅ ប៉ុន្តែពេលខ្លះមិនមាននោះទេ។

ការស្វែងរកមូលហេតុ : ការវិភាគគំនូសចលនាបេះដូងដោយប្រើចរន្តអគ្គីសនី (ECG) អាចជួយក្នុងការធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យការរលាកស្រោមស្រោបបេះដូងបាន។ ដំបូងប្រហែលជាមានការឡើងរបស់ ST (ST elevation)។ វាអាចមានភាពមិនប្រក្តីនៅលើ ECG ដែលអាចនិងផ្លាស់ប្តូរនិងវិវឌ្ឍន៍ក្នុងអំឡុងពេលពី ២ រឺ ៣ សបា្តហ៍បន្ទាប់ទៀត។ ការថតទ្រូងដោយប្រើកាំរស្មីអ៊ិច (chest x-ray) និងការវិភាគគំនូសចលនាបេះដូងដោយប្រើ ECHO បេះដូង គឺជាទូទៅមិន​បង្ហាញ​អ្វីនោះទេ។ ការស្តាប់បេះដូងអាចស្វែងរកសំលេងស្រោមបេះដូងកកិតគ្នា (pericardial friction rub) ដែលមានលក្ខណះ​ជាសំលេងឆ្កូត​បង្កើត​ឡើងដោយស្រោមបេះដូងដែលរលាកកកិតគ្នា។ សំលេងឆ្កូតនេះគឺត្រូវបានលឺអាស្រ័យទៅលើទីតាំងនៃអ្នកជម្ងឺ រឺក៏អាចមិនមានតែម្តង។ តេស្តឈាម​វាបង្ហាញថាមានការកើនឡើងនៃកោសិកាឈាមស (white blood cell) ហើយនិងកើនឡើងសញ្ញាបង្ហាញពីការរលាក (ដូចជា CRP និង ESR )។

ការព្យាបាល : ប្រសិនបើវាបង្ករឡើងដោយវីរុសនោះការព្យាបាលគឺថ្នាំប្រឆាំងការរលាកដែលគ្មានជាតិស្តេរ៉ូអ៊ីត (NSAIDs) ដូចជា Diclofenac។ ជំរើសផ្សេង​ទៀតនោះគឺការផ្តល់នូវថ្នាំ Aspirin។ ប្រសិនបើមិនមានការធូរស្រាលបន្ទាប់ពីប្រើថ្នាំនេះបាន ៣ ឬ ៤ ថ្ងៃនោះយើងអាចប្តូរមកប្រើថ្នាំស្តេរ៉ូអ៊ីត (steroid) វិញដូចជា Prednisolone។ ប្រសិនបើមូលហេតុមិនមកពីវីរុសនោះការព្យាបាលគឺពឹងផ្អែកទៅលើមូលហេតុជាក់លាក់។

ផលវិបាក : រលាកស្រោមបេះដូងម្តងហើយម្តងទៀតហៅថា recurrent pericarditis។ វាអាចធ្វើឲ្យស្រោមបេះដូង​មានសន្លាកនិងក្រិន​ដែលជាហេតុ​នាំ​អោយ​​ទៅជាជំងឺមួយហៅថារលាកនិងត្បៀតស្រោមបេះដូង (constrictive pericarditis)។ ចំពោះជំងឺ constrictive pericarditis គឺបេះដូងមិនអាច​ច្របាច់​ឈាមបានល្អគ្រប់គ្រាន់នោះទេហើយអាចបណ្តាលអោយទៅជាខ្សោយបេះដូង។ ផលវិបាកមួយទៀត​របស់រលាកស្រោមបេះដូង​គឺទឹកក្នុង​ស្រោម​បេះដូង (pericardial effusion)។