ស្ទះផ្លូវខ្យល់
ស្ទះផ្លូវខ្យល់ (airway obstruction) គឺជាការស្ទះនៅផ្នែកណាមួយនៃប្រព័ន្ធផ្លូវដង្ហើមដែលធ្វើអោយថយចុះរឺឃាំងនៃលំហូរខ្យល់ឆ្លងកាត់វា។ ទីតាំងនៃការស្ទះអាចមាននៅបំពង់ក បំពង់សំលេង បំពង់ខ្យល់ រឺទងសួត។ ភាពធ្ងន់ធ្ងរនៃការស្ទះគឺមានខុសៗគ្នាដោយយោងទៅលើថាតើការស្ទះមិនទាំងស្រុង រឺស្ទះទាំងស្រុង។
ស្ទះដោយសារវត្ថុក្រៅខ្លួន
ការស្ទះបណ្តាលមកពីវត្ថុក្រៅខ្លួនចូលទៅក្នុងប្រព័ន្ធផ្លូវដង្ហើមដែលនេះត្រូវបានគេហៅថា foreign body aspiration ហើយភាគច្រើនហៅថាស្លាក់។ មូលហេតុដែលបណ្តាលមកពីការញ៉ុំដែលអាហារចូលទៅក្នុងបំពង់ខ្យល់នៅពេលលេបដោយវាមិនបានចូលទៅក្នុងបំពង់អាហារ។
ប្រសិនបើអ្នកជំងឺអាចក្អកបាននោះពួកគេត្រូវបានលើកទឹកចិត្តអោយប្រឹងក្អកប៉ុន្តែបើគេក្អកមិនបានទេនោះត្រូវតែធ្វើការគោះខ្នង។ការគោះខ្នងត្រូវធ្វើដោយ ប្រើផ្នែកកែងនៃបាតដៃហើយគោះនៅចន្លោះឆ្អឹងស្លាបប្រចៀវរបស់អ្នកជំងឺ។ ប្រសិនបើមិនជោគជ័យរឺអ្នកជំងឺមិនអាចដកដង្ហើមបាននោះវិធី Heimlich អាចប្រើបានចំពោះមនុស្សពេញវ័យ។
ស្ទះដោយសារអណ្តាត
ការស្ទះដែលកើតញឹកញាប់បំផុតគឺដោយសារអណ្តាតចំពោះអ្នកដែលបាត់បង់ស្មារតី។ វាកើតឡើងដោយសារតែសាច់ដុំរលាចំពោះអ្នកដែលបាត់បង់ស្មារតី។ អណ្តាតកើតឡើងពីសាច់ដុំដូច្នេះវាក៏រលាដែរ។ នៅពេលដែលអណ្តាតរលាទន់វាអាចធ្លាក់ទៅក្រោយនិងទៅក្រោមបំពង់ក ដែលអាចបណ្តាលអោយស្ទះផ្លូវខ្យល់។
ដោយហេតុនេះហើយទើបអ្នកជំងឺដែលបាត់បង់ស្មារតីត្រូវការពិនិត្យជានិច្ចដើម្បីអោយប្រាកដថាផ្លូវខ្យល់នៅតែបើក។ វិធីផ្ងើយក្បាល លើកចង្កាឡើង (head tilt chin lift) ក៏ដូចជារុញឆ្អឹងថ្គាមឡើង (jaw thrust) ដែលវិធីទាំងពីរនេះអាចជួយលើកអណ្តាតឡើងពីបំពង់កធ្វើអោយស្រលៈផ្លូវខ្យល់។
ឧបករណ៍សំរាប់ដាក់នៅមាត់ និងបំពង់ក (ពេលខ្លះហៅថា guedel) គួរតែប្រើចំពោះអ្នកជំងឺដែលបាត់បង់ស្មារតីធ្ងន់ធ្ងរ។ កម្រិតអុកស៊ីសែននៅក្នុងឈាមគួរតែត្រួតពិនិត្យទាត់។
ស្ទះដោយសារហើមសរសៃឈាម
ការស្ទះផ្លូវខ្យល់អាចកើតឡើងដោយសារប្រតិកម្មអាលែកហ្ស៊ី។ សញ្ញានិងរោគសញ្ញានៃប្រតិកម្មអាលែកហ្ស៊ីគឺខុសៗគ្នា ជួនកាលពេលខ្លះមានស្ទះដោយសារហើមសរសៃឈាម (angioedema) ដែលអាចបណ្ដាលអោយមានការហើយអណ្តាត បបូរមាត់ ត្របកភ្នែក បំពង់សំលេង។
ភាពធ្ងន់ធ្ងរនៃការហើមគឺខុសៗគ្នាគឺនៅចន្លោះពីស្រាលនិងធ្ងន់ធ្ងរ។ ហើមបំពង់សំលេងធ្ងន់ធ្ងរអាចវិវត្តន៍ទៅជាស្ទះផ្លូវខ្យល់ទាំងស្រុង។ ការហើមសរសៃឈាមនៅបំពង់សំលេង (laryngeal angioedema) គួរតែត្រូវបានសង្ស័យចំពោះអ្នកជំងឺដែលកើតឡើងភ្លាមៗនូវសញ្ញាតឹងណែននៅបំពង់ក ប្តូរសំលេង រឺពិបាកដកដង្ហើម។
ការព្យាបាលសំរ៉ាប់ការហើមសរសៃឈាមនៅបំពង់សំលេងដែលបណ្តាលមកពីអាលែកហ្ស៊ីគឺផ្តល់អោយនូវឧស្ម័នអុកស៊ីសែន ថ្នាំ Adrenaline តាមសាច់ដុំនិងថ្នាំប្រឆាំងអ៊ីស្តាមីន (antihistamine) តាមសរសៃវែន (ដូចជា Cimetidine) ។ ការព្យាបាលបន្ថែមទៀតរួមមានស្តេរ៉ូអ៊ីត (steroids) តាមសរសៃវែន (ដូចជា Hydrocortisone)។ ស្តេរ៉ូអ៊ីតមានសកម្មភាពយឺតហើយដូច្នេះវាមិនមានគុណសម្បត្តិក្នុងស្ថានភាពសង្រ្គោះបន្ទាន់ តែទោះបីជាយ៉ាងណាវាអាចបន្ថយនូវភាពដែលអាចទៅរួចនៃការលាប់ជំងឺហើយដូច្នេះគួរតែផ្ដល់អោយបន្ទាប់ពីថ្នាំដែលបានរៀបរាប់រួចមកហើយខាងលើ។
ប្រសិនបើការហើមផ្លូវខ្យល់មិនឆ្លើយតបទៅនឹងការព្យាបាលទេនោះការស៊កទុយោ (intubation) ចូលក្នុងផ្លូវខ្យល់អាចនិងចាំបាច់។ អ្នកជំងឺដែលមានរោគសញ្ញាមិនធ្ងន់ធ្ងរអាចព្យាបាលជាមួយនឹងថ្នាំប្រឆាំងអ៊ីស្តាមីន (antihistamine) តាមមាត់ (ដូចជា Cimetidine) និងថ្នាំស្តេរ៉ូអ៊ីត (steroids) តាមមាត់ (ដូចជា Prednisolone)។
ស្ទះដោយសារស្រូបផ្សែង
ការស្ទះផ្លូវខ្យល់អាចបណ្តាលមកពីការស្រូបផ្សែង។ ការស្រូបនូវផ្សែងក្តៅដែលចេញពីភ្លើងអាចបណ្តាលអោយរលាកផ្លូវខ្យល់។ វាបណ្តាលអោយហើមកោសិការួចអាចធ្វើអោយស្ទះផ្លូវខ្យល់។
ភ្លើងដែលឆេះនៅកន្លែងបិទជិតអាចបណ្តាលឲ្យមានការរលាកផ្លូវខ្យល់ធ្ងន់ធ្ងរជាង។ សញ្ញាខាងក្រោមនេះបញ្ជាក់ពីការរលាកផ្លូវខ្យល់
- ពិបាកដកដង្ហើម
- រលាកលើផ្ទៃមុខរឺក
- មានម្រែងភ្លើងនៅរន្ធច្រមុះ មាត់ រឺកំហាក
- ពងមាត់ រឺហើមនៅមាត់
- សំលេងស្អក
ការស៊កទុយោក្នុងផ្លូវខ្យល់អាចនិងចាំបាច់ប្រសិនបើមានសញ្ញាដូចខាងលើកើតមានឡើងចំពោះអ្នកជំងឺដែលបានរងគ្រោះដោយភ្លើង។ គួរតែផ្តល់អោយនូវឧស្ម័នអុកស៊ីសែនដែលមានបរិមាណច្រើនរយៈពេលពីរ រឺបីម៉ោងទៅកាន់អ្នកជំងឺដែលបានរងការប៉ះពាល់ដោយការស្រូបផ្សែង។